Het was de kersverse voorzitter van de CD&V die onlangs verklaarde dat we meer en meer in een “tweestromenland” leven. Hiermee doelde hij niet op de “onoverbrugbare kloof tussen noord en zuid”, maar wel op de botsing van twee ideologieën. Enerzijds is er volgens hem het “oranje” verhaal en daartegenover staat “paars”. Reeds geruime jaren speculeren politologen in België over een hertekening van het partijveld in een links en in een rechts blok. Ondanks de toenemende versnippering van het partijpolitieke landschap zien we vandaag deze trend uiterst concrete vormen aannemen. Het kartel SP.a/Spirit is daar een indicator van, en de –mogelijke- samenwerking CD&V/N-VA ook.
Het lijkt duidelijk dat liberalen en socialisten horizontaal zowel als vertikaal hun lot voor lange tijd aan elkaar geklonken hebben. Horizonaal: SP.a(-Spirit) en VLD – vertikaal: SP.a-(Spirit)-PS en MR-VLD[1]. In het kader van dit laatste werd trouwens ook nog een tweewekelijks overlegforum opgericht, waarin Frans- en Nederlandstalige liberalen elkaar ontmoeten zullen teneinde de standpunten meer op elkaar af te stemmen. Hoe komt het nu dat beide ideologieën elkaar op korte tijd gevonden hebben? Welnu, deze reden is niet moeilijk te achterhalen. Zolang er grote socio-economische problemen waren, en dat is in grote lijnen vanaf 1973[2] (oliecrisis) werden beide stromingen uit elkaar gehouden door fundamenteel andere oplossingen te bieden voor maatschappelijke problemen. Voor de liberalen was dit in grote lijnen: meer kansen geven aan de vrije markt, voor links: meer staatscontrole. Onder andere door deze verdeeldheid is de katholieke en later de Christelijke vleugel meer dan honderd jaar aan de macht kunnen blijven[3]. Deze tweespalt is nu in grote mate weggevallen, de crisis van de jaren ’70 en ’80 zijn achter de rug, en door de gebeurtenissen sedert eind jaren ’80 in Oost-Europa en de Europese eenmaking heeft het socialisme zijn scherpe kanten helemaal verloren.
Men mag nooit vergeten dat liberalisme en socialisme twee levensbeschouwingen zijn die beiden geloven in de essentiële maakbaarheid én redelijkheid van de mens, zodus vinden ze elkaar nu rond deze thematiek terug. Men bekijke hiervoor de euthanasiewet, de wetten op drugs, de staat waarin de burger voor vrij ondernemerschap kiest,de ontzuiling en haar gevolgen etc…
Daartegenover staan de conservatieven aan de rechterkant van het politieke spectrum. Voor hen bestaat de mens maar doorheen de gemeenschap (« voor mensen en waarden ») en wordt soms de eigen gemeenschap als hoogste goed ingeschat (« eigen volk eerst »)[4].
In ons land behoren enerzijds de VLD (MR), de SP.a en Spirit (PS) tot deze ene strekking en anderzijds de CD&V (CDH of nog rechtser het CDF), de N-VA en het VB (FN) tot de andere[5]. Op Belgisch vlak kunnen we de situatie bijgevolg als volgt inschatten : de CD&V verliest jaar na jaar, de (kleine) CDH eveneens, MR[6] en VLD winnen jaarlijks bij. Sedert 1991 is het rechts-conservatieve VB ook een weerkerende winnaar en, we mogen aannemen sinds 2000 de SP (PS) eveneens. De vraag is nu of het rechtse front nog een toekomst heeft. Het lijkt duidelijk dat de vernieuwing bij de CVP een maat voor niets geweest is. De sterke Vlaamse eisen hebben evenmin iets kunnen veranderen aan de neergang van de partij. Het “communautair” kiespubliek is nauwelijks meer bestaand, en wat er van over is stemt of N-VA of VB. De N-VA, erfgenaam van de Volksunie lijkt als autonome partij weinig overlevingskansen te hebben. Ondanks de stoere taal die de partij sprak voor de verkiezingen, over de onmogelijkheid tot samenwerking met de CD&V, lijken de kaders daar nu toch ook meer en meer gewonnen voor een krachtenbundeling met de Vlaamse Christen-democratie.
Maar kan daarmee rood en blauw worden afgestopt ? Verschillende tekenen wijzen eerder op het tegendeel : Ten eerste stemmen steeds minder mensen op een « Christelijke » partij, dat heeft te namen met een toenemende ontkerkelijking[7] en ontzuiling[8]. Ten tweede verliest de CD&V die ooit een dam was tegen “rood, goddeloosheid, gezinsontbinding, verloedering van morele waarden etc.” op dit punt vele stemmen aan het VB. Voorts is er in Europese context een tendens naar meer autoriteit merkbaar (Berlusconi,Haider,…)[9]
Het succes van het VB kan veel moeilijker worden verklaard. Een complex van de hang naar een maatschappij met “law en order”, xenofobie, verregaand cynisme over de “politiekers”… is een greep uit het ruime gamma waarop men op deze partij stemt. Tenslotte boet de rechterkant ook nog aan kracht in omdat het er niet in slaagt om in tegenstelling tot paars koepels te vormen: de CD&V heeft al een decennium in steeds meerdere mate gebroken met haar zusterpartij, die niet langer “christelijk” maar “humanistisch” van engagement is. Dat het N-VA en het VB überhaupt geen zusterpartij hebben, spreekt voor zich.
Het aansnijden van deze kwestie brengt ons meteen bij het nationalisme in België. Hoe nationalistisch zijn beide kampen? Welnu, degenen die geloven in de idealen van “vrijheid-gelijkheid-broederlijkheid” aanvaarden daarmee de gelijkheid van elke burger en de vrije individuele verantwoordelijkheid. Op het eerste gezicht onderschrijven de twee kampen dit principe. Bij nader inzien echter, is de toestand complexer. De CVP, die principieel voor het principe broederlijkheid stond, is zozeer naar de rechterkant verschoven dat ze wel nog “broederlijkheid” behouden heeft, maar slechts in de eigen “volksgemeenschap”. De verbondenheid tussen de Vlamingen is ook het uitgangspunt van N-VA en VB, hoewel er bij deze laatsten nog het principe bijkomt dat de gemeenschap enkel is opgebouwd uit ‘Westerse’ waarden, terwijl de N-VA eerder een gemeenschap van Vlamingen,d.i. Nederlandstaligen in een bepaalde omschreven regio (geënt op de zgn. “publieke cultuur”) nastreeft.
Socialisten en liberalen zijn van nature uit daarentegen niet zo nationalistisch, de socialisten zelfs normaliter helemaal niet. Voor de liberalen echter kan nationalisme een component vormen in zoverre zij de belangen van de burgerij behartigt. Maar normaliter hebben beide groepen deze reflex niet, omdat het niet in hun ideologie ingeschreven is. Toch werd Lambermont bv. gesloten door paars(groen). Is dit dan geen contradictie? Neen, daar de Franstalige zijde op dat moment in geldnood zat en daardoor de Nederlandstaligen “wat” meer macht verwerven konden. Wanneer de factor méér België echter in het voordeel spelen zou van het progressieve blok, dan zullen allicht zij de eersten zijn om zaken opnieuw te federaliseren. Het was Eddy Boutmans van Agalev die zich verzette tegen splitsing van ontwikkelingssamenwerking en het is de MR die graag buitenlandse handel opnieuw op Belgisch niveau zou zien.
Tenslotte kunnen we concluderen dat de Christelijk-nationalistische stroming tegen de essentiële omwenteling van Gemeinschaft (een mythische gemeenschap van verbondenheid) naar Gesellschaft (de moderne maatschappij met vaak harde onderlinge concurrentie en legio eigenbelang) verzet aantekent, in België door middel van hard nationalisme en de tweede groep eerder opportunistisch is, maar niet uit zichzelf nationalistisch[10].
Maar het machtsvacuüm dat in het centrum ontstaat kan opgevuld worden door een federale centrumpartij die verticaal/horizontale samenwerkingsverbanden nastreeft. Zulke partij is de B.U.B., onze plaats is derhalve links nog rechts te situeren, maar in het centrum. Niet omdat het centrum beter of mooier zou zijn, maar omdat het de breedst mogelijke basis biedt voor het objectief van federale en Europese loyauteit, alsook intern de deconflictualisering van politiek tegengestelde meningen. Zodoende is ons initiatief helemaal niet reactionair-integendeel zelfs- niet alleen omdat het een pleidooi is voor de meertalige samenleving, maar ook omdat het bepaalde scherpe randen in het politieke veld wil verzoenen.
——————————————————————————–
[1] We hebben in dit artikel Agalev/Ecolo wegens hun (tijdelijke ?) bijna volledige wegveging uit het Parlement weggelaten.
[2] De Russische econoom Kondratiev onderscheidde een aantal afwisselend opgaande en neergaande cycli vanaf de Industriële Revolutie : resp. 1789-1815,1815-1848 ;1848-1896 ;1896-1914 ;1914-1945 ;1945-1973 (van opbouwperiode na WO II tot aan de oliecrisis).1973-1998 normaalzou daar een opgaande fase moeten op volgen: 1998-2023.
[3] Met name van 1884 tot 1999, met evenwel een korte onderbreking in de jaren ’50.
[4] De socialisten hebben deze kentrek ook in zekere mate, maar hier gaat het om de onderschikking van het individu, meer bepaald in zijn extreme uitloper : het communisme, dat vandaag geen factor van betekenis meer is.
[5] Veiligblauw,Liberaal Appel situeren zich aan de (uiterste) rechterkant en leunen daardoor meer aan bij het tweede blok. Vivant bekent zich –bewust-tot geen enkel blok.
[6] Die op zichzelf ook al een coalitie zijn tussen PRL-FDF-MCC. De PRL geeft evenwel ruimschoots de toon aan.
[7] Een partijstelsel zonder een specifiek ‘religieuze’ partij hoeft echter het geloof niét in de weg te staan: dat bewijst de Amerikaanse samenleving waar er veel minder ontkerkelijking is én geen confessionele partij.
[8] Wat ook een verklaring is voor de opgang van de liberale partij : vele kiezers waren de betutteling van de zuilen beu.
[9]
[10] Uitzonderingen daargelaten : Notoire separatisten zoals zitten bij de VLD/SP.a, bij de VLD zit sowieso een groot deel van de “oude” VU. Anderzijds is Spirit (regionalistisch) in kartel met de SP.a
